در تعریف مبارزات را بر دو نوع تقسیم می کنند، مبارزات نظامی و مبارزات سیاسی (مدنی)
زمانی که از مبارزات مردم یک جامعه بر علیه رژیم های دیکتاتوری، استبدادی و نامشروع حاکم بر جامعه صحبت به میان باشد باید دید که تعریف اول یعنی مبارزات نظامی (خشونت آمیز) در برابر دیکتاتوری ها چه سرانجامی خواهد داشت.
قبل از هرچیز باید یاد آور شد که مبارزات نظامی یا خشونت آمیز به معنی مبارزات مبتنی بر جنگ های مسلحانه است و اقلب به صورت چریکی و نامنظم صورت می گیرد. یعنی مردم در برابر رژیم حاکم دست به عملیات نطامی و مسلحانه می زنند.
مبارزات نظامی یا خشونت آمیز در برابر دیکتاتوری ها بجای اینکه به نقطه ضعف آنها ضربه بزند، به نقطه قوت اینچنین رژیم هایی تبدیل شده و در واقع تبدیل به نقطه ضعف مردم جامعه خواهد شد. در چنین شرایطی این مبارزات به عرصه رقابت در زمینه هایی از قبیل نیروهای آموزش دیده نظامی ، تدارکات ، مهمات و تکنولوژی جنگ افزاری و غیره بدل می شود که در آن مردم مبارز آشکارا در وضعیت بسیار نامساعدتری در مقابل رژیم حاکم قرار خواهند گرفت. چراکه حکومت همواره در تمام این موارد از امکانات بیشتری برخوردار است.
در این بین اتکا به نیرو های بیگانه برای کسب آزادی و یا مذاکره برای بیرون راندن دیکتاتورها نیز هرکدام به دلیل وجود مشکلات و مسایل بسیار، به نحوی با شکست مواجه می شوند که بحثی جدا می طلبد و در این گفتار مجال آن نیست.
پس باید به دنبال راهی بود که بتواند برتری آشکاری به مقاومت و مبارزات دمکراتیک مردم در مقابل حکومت بخشیده و در عین حال به تضعیف هرچه بیشتر نقاط ضعف رژیم بپردازد. گزینه مناسب برای چنین حرکتی همان نوع دوم مبارزات یعنی «مبارزات سیاسی (مدنی) » است.
مبارزات سیاسی یا همان مبارزات مدنی همان چیزی است که به واسطه شیوه مبارزاتی آن به مبارزات بی خشونت نامگزاری شده و با برخی تعاریف کاملا اشتباه که به خاطر نداشتن دانش و آگاهی از این شیوه مبارزاتی در بین جوامع به وجود آمده کاملا متفاوت است. این اشتباه شاید از نام بی خشونت سرچمشه گرفته باشد که تصور می شود در مقابل وحشی گری های حکومت ها به خاطر بی خشونت بودن نباید از خود دفاع کرد.
مبارزات بی خشونت یا همان مبارزات سیاسی (مدنی) که به واسطه عدم استفاده از روشهای نظامی و خشونت آمیز از قبیل سلاح های فیزیکی وجنگی برای ترساندن، صدمه زدن ،کشتن و ویران کردن، به آنها بی خشونت گفته می شود می تواند برای رسیدن به اهداف مختلفی مورد استغاده قرار بگیرد. این اهداف می توانند در طیف گسترده ای از تلاش برای اجبار حریف به اتخاذ تصمیماتی خاص، ایجاد شرایطی به منظور حل مسالمت آمیز کشمکش ها و حتی متلاشی کردن کامل رژیم طبقه بندی گردند.
اصول و مشخصات مبارزات سیاسی (مبارزات بی خشونت) به شرح زیر می باشد :
1– در مبارزات سیاسی (مدنی) ، نتیجه مبارزات از راهکارهای انتخاب شده توسط حکومت بدست نخواهد آمد.
2 – در یک مبارزه سیاسی (مدنی)، مبارزه برای رژیم مشکل است.
3 – مبارزه طلبی سیاسی به گونه ای منحصربه فرد، نقاط ضعف دیکتاتوری را به شدت تضعیف کرده و منابع قدرت را از وی دریغ می کند.
4 – مبارزات سیاسی (مدنی) می تواند حرکتی کاملا پراکنده بوده و در عین حال بر روی یک موضوع خاص متمرکز باشد.
5 - مبارزات سیاسی (مدنی) موجب بروز خطا در قضاوت و عملکرد حکومت ها می شود.
6 – مبارزات سیاسی (مدنی) می تواند به صورتی موثر مردم، گروه های اجتماعی و موسسات مختلف را به شکل یک مجموعه واحد با هدف خاتمه دادن به سلطه وحشیانه عده ای معدود، متحد نماید.
7 - مبارزات سیاسی (مدنی) می تواند باعث توزیع موثر قدرت در جامعه گردد که این امر خود باعث تاسیس و پابرجا ماندن یک جامعه دمکراتیک می شود.
مبارزات بی خشونت یا مبارزات سیاسی (مدنی) بسیار پیچیده تر و متنوع تر از راه های مبتنی بر خشونت است. درست بر خلاف مبارزات خشونت آمیز (نظامی)، مبارزات بی خشونت یا مبارزات سیاسی(مدنی) توسط جنگ افزارهای روانی، اقتصادی و سیاسی که توسط مردم و موسسات اجتماعی به کار گرفته می شوند به مبارزه می پردازند.این سلاح ها با نام های گوناگونی همچون :
- اعتراضات خیابانی
- اعتصابات
- عدم همکاری ها
- تحریم ها و بایکوت کردن های مسایل و موارد مربوط به حکومت توسط مردم
- بی میلی ها
- و ...
شناخته شده اند.
همانطور که در گفتارهای گذشته هم به طور مفصل اشاره شد، تمامی دولت ها و حکومت ها تنها تا زمانی می توانند به حکومت خود ادامه دهند که نیروی مورد نیاز خود را توسط همکاری، اطاعت و فرمانبرداری مردم و موسسات اجتماع تامین نمایند. مبارزات بی خشونت یا همان مبارزات سیاسی(مدنی) بر خلاف نوع خشونت آمیز آن یعنی مبارزات نظامی، شیوه ای کاملا مناسب و منحصر به فرد برای جدا کردن این منابع قدرت از دولت ها و حکومت ها است.
در این بین باید به نکته ای توجه کرد و آن خطای رایج در مبارزات سیاسی(مدنی) یا بی خشونت گذشته در جوامع مختلف می باشد. خطای همه گیری که به اشتباه تصور می شد می توان با اتکا بر یک یا دو روش ، مثل اعتصابات و تظاهرات عمومی به نتیجه رسید.
در حقیقت روشهای بسیاری وجود دارند که به استراتژیست های جنبش های مبارزاتی اجازه می دهند در مواقع لزوم مقاومت را متمرکز کرده یا پراکنده سازند و چنانچه هر کدام از روشها با بن بست مواجه شد با اتخاذ روشهای بعدی از انفعال جنبش و مبارزان جلوگیری کنند.
بر گرفته از کتاب
A Conceptual Framework for Liberation Democracy to Dictatorship From
اثر Gene Sharp
